Δήμος Πωγωνίου

ΜΙΑ ΚΟΡΗ ΑΠΟ ΤΗ ΛΙΒΑΔΕΙΑ

Μια κόρη από τη Λιβαδειά, κάστρο κέντρο λιμονιά,

μια κόρη από τη Λιβαδειά, κάστρο κέντρο λιμονιά

κι άλλη(ν) μια (ν)από τη Θήβα πράσινα πλατιά (ν) τα φύλλα,

κι άλλη(ν) μια (ν)από τη Θήβα πράσινα πλατιά (ν) τα φύλλα

έχει ασημένιο αργαλειό σαν τα ματάκια της τα δυο,

έχει ασημένιο αργαλειό σαν τα ματάκια της τα δυο

και φιλντισενιο χτένι όμορφα πανιά που υφαίνει,

και φιλντισενιο χτένι όμορφα πανιά που υφαίνει.

Εξήντα (δυο) τα πατήματα, γλυκά είναι τα φιλήματα,

εξήντα   (δυο) τα πατήματα, γλυκά είναι τα φιλήματα

κι εξήντα δυο καρέλια, όμορφα γλυκά είν' τα γέλια,

κι εξήντα δυο καρέλια, όμορφα γλυκά είν' τα γέλια.

ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΑ

Μωρ' αρβανιτοπούλα μου, αχ! και εικόνα μου γραμμένη, ο κόσμος λεν πως σ' αγαπώ, αχ! και σ' έχω φιλημένη.

Πού μ' είδες, πού μ' αγνάντεψες, πού μ' έχεις φιλημένη;

Από τα μάτια μωρ' φαίνεσαι απ' σ' έχω φιλημένη

κι από τη μέση μωρ' τη λιανή πως σ' έχ' αγκαλιασμένη.

Όσα φτερά και κόκαλα, αχ! έχει το περιστέρι

τόσες φορές σε φίλησα, αχ! και η μάνα σου δεν ξέρει.

Όσα φτερά και κόκαλα, αχ! έχει η μαύρη κότα

τόσες φορές σε φίλησα, αχ! στη σκάλα και στην πόρτα.

ΛΕΝΙΤΣΑ

Λενίτσα μου, τον άντρα σου πάνε να τον κρεμάσουν.

Ωρέ στην πίστη σου, Γιωργάκη μου, τρέξε να τον γλιτώσεις.

Κι αν τον γλιτώσω, Λένη μου, το τι θα μου χαρίσεις;

Το Μάη να βγεις για πέρδικες, ωρέ να 'ρθω κι εγώ μαζί σου να σέρνω το τουφέκι σου και τα χρυσά άρματα σου.

Λενίτσα μ', κι αν πεινάσουμε, το τι ψωμί θα φάμε;

Το σάλι σου, το σάλι μου, ζεστό ψωμί θα φάμε.

Λενίτσα μ', κι αν διψάσουμε, το τι νερό θα πιούμε;

Το δάκρυ σου, το δάκρυ μου, κρύο νερό θα πιούμε.

Λενίτσα μ', κι αν κρυώσουμε, το τι θα σκεπαστούμε;

Το χνώτο σου, το χνώτο μου, τσέργα να σκεπαστούμε.

Η μουσικοχορευτική παράδοση του Πωγωνίου είναι πλούσια κι έχει τη δική της ιδιομορφία, που οφείλεται σε ιστορικούς, κλιματολογικούς, ανθρωπολογικούς, κοινωνιολογικούς και άλλους παράγοντες.
Το πολυφωνικό τραγούδισμα "a capella" είναι παράδοση με αρχαίες ρίζες. Έχει ομαδικό και φωνητικό χαρακτήρα και στηρίζεται στις ανημίτονες πεντατονικές μουσικές κλίμακες. Το πολυφω­νικό τραγούδι αποτελείται από δύο, τρεις και τέσσερις φωνές (παρτής - γυριστής - κλώστης ή ρίχτης, που σολάρουν, και ομαδικό ισοκράτημα). Παρόλο που το πολυφωνικό τραγούδισμα συρρι­κνώνεται, ακόμα και σήμερα δρουν πολυφωνικά σχήματα με πρωτότυπες μελωδίες και εξαιρετική μουσική συνήχηση (Κτίσματα - Πωγωνιανή - Παρακάλαμος κ.α.).
Η κομπανία (ζυγιά) είναι το μικρό μουσικό σύνολο που αρχίζει την καλλιτεχνική πορεία του από τα μισά του εικοστού αιώνα, και γίνεται η σημαντικότερη έκφραση στην οργανική μουσική της περιοχής, όπως και σε πολλές άλλες περιοχές της χώρας. Αποτελείται από το κλαρίνο, το βιολί, το λαούτο και το ντέφι. Συνήθως συμμετέχει και τραγουδιστής. Εκτός από τη συνοδεία των τραγου­διών (μονοφωνικά, ομοφωνικά, πολυφωνικά) και των χορών, ερμηνεύει αυθεντικά τα μοιρολόγια και τους σκάρους που είναι πολυφωνικές λαϊκές φόρμες βασιζόμενες στον αυτοσχεδιασμό και στις παραλλαγές παραδοσιακού ύφους. Είναι γνωστές σε όλη την Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό, οι κομπανίες, από γενιά σε γενιά, των Μπατζαίων, των Νταλιαίων, των Χαρισιάδων, των Χαλκιάδων κ.ά.
Οι χοροί εκφράζουν πολλές πλευρές της ΐ|Λΐχής των Πωγωνήσιων. Οι τραγουδιστοί χοροί είναι πιο αρχαίοι. Χορεύονται από τα δύο φύλα ξεχωριστά ή μαζί, με μεγαλοπρεπές βήμα και πρωτότυ­πο τραγούδισμα, κυρίως ομοφωνικό. Στον χώρο και στον χρόνο πολλοί από αυτούς εξελίχθηκαν σε χορούς τραγουδιστούς με συνοδεία μουσικών οργάνων. Οι περισσότεροι χοροί συνοδεύονται από κομπανία, όπου τα χορευτικά τραγούδια αναπτύσσονται με οργανικές παραλλαγές ή όλος ο χορός βασίζεται σε αυθεντικές οργανικές μελωδίες. Όλοι οι χοροί εξελίσσονται πιο πολύ με απλά διμε­ρή ή τριμερή μουσικά μέτρα, σπανίως με μικτά. Οι χοροί είναι πάντα κυκλικοί και με πλούσιο χορο-γραφικό περιεχόμενο. Οι χορεχπικές κινήσεις γίνονται πιο όμορφες χάρη στην ποικιλία των παραδοσιακών στολών. Οι πιο γνωστοί είναι οι χοροί "Στα δύο" και "Στα τρία" (βήματα). Έτσι ο διάο "Πωγωνήσιος" έχει ξεπεράσει από καιρό όχι μόνο τα σύνορα της περιοχής, αλλά και της Ελλάδας